Дидар Амантай: «Көркем-әдеби кітаптан білім іздемеңіз»
Бөлісу:
«Әдебиет порталы» бүгінгі әдеби үрдіске тамшыдай болсын септігін тигізу мақсатында белгілі бір қаламгердің жарияланбаған шығармасын екінші бір қаламгерге автордың аты-жөнін көрсетпей ұсынып, пікір жаздырып жариялауды жалғастырады. Бүгін назарларыңызға әдебиеттанушы, жазушы Елдос Тоқтарбайдың "Серт" әңгімесіне жазушы Дидар Амантайдың жазған пікірін ұсынамыз.
Сертіне берік, сеніміне кәміл, халқына адал, мұратына қиянатсыз. Жазғаны Фазыл Ескендірдің шығармаларына ұқсайды екен. Бірақ, нақышы, бояуы ұлттық нышанға толы, баяндаған сәтінде әңгімеші қазақтың мың бір түн бойы хикая шерткен жақсы дәстүрінен бір кез айнымайды, жолдан ауытқымайды, желіден шатаспайды.
Негізінен, баяндауға құрылған шағын-шағын суреттер. Темір жол жеткен, пошта көлігі адаспай тапқан, ғаламтор желісіне жалғанып, қарамай жол түскен – қыр суреттері.
Алайда, суреттер – суреткерлік шеберліктің шыңына көтеріліп келе жатқан перзенттің биіктен қарағандағы алғашқы әсерлері. Енді балауса қаламнан туған бала көріністерді тұлғаландыру керек, яғни сипатының қайталанбайтындығын, тұрпатының айрықша екендігін, айту өнерінің тереңдігін, сөзінің нығыздығын... Сенде ғана, менде ғана бар дегендігін.
Өзіне әсер еткенді ашыла-ақтарыла айтқанды тоқтатқан не азайтқан жөн. Әсілі, өзге жұртқа әсер ететін тәсілді табу қажет.
Әуелі, зады, жағымды-жағымсыз кейіпкерлікті доғарып, бейтараптықты меңгерген дұрыс. Барлық адам жағымды да, жағымсыз да... Бірде көл, бірде шөл.
Көріністі, көңіл-күйді бейнелегенде, көпсөзділіктен қашыңыз, әйтпесе, сурет бұлдырап кетеді, көп сөз тұнық ойды лайлайды. Құдықтан су алғанда, тастаған шелегіңіз жалғыз түсуі керек. Бірнешеуі құласа, тұнық судың түбіндегі лай қозғалады, мөлдір су былғанып, лайы бетіне шығады.
Ешкімді таныстырмаңыз. Қалыптасқан жағдайында көрсетіңіз...
Сөзіңіз құнарлы, тіліңіз бай, енді көркем-әдеби машықта ойды, қимыл-қозғалысты, көріністі дөп басатын сөзді, сөйлемді, қорытып айтқанда, тәсілді іздеп табуыңыз қажет.
Болашағыңыз бар. Кітаптың қадірі, қаламгердің беделі тайған заманда әдебиетке, өнер сахнасына келдіңіз, жолыңыз – ауыр, тұрмысыңыз – жауыр, бірақ, қалайда сертіңізге берік болыңыз, әдебиет өнердің бір түрі ретінде ешқашан жоғалмайды, жойылмайды.
Көркем-әдеби кітаптан білім іздемеңіз, онда автомобильдің құрылымы, үйдің құрылысы жоқ, әдемілігі бар, әңгімеден парасат табыңыз, новелладан сұлулықты көріңіз. Байқаңыз, аңғарыңыз, байыптаңыз...
Шығармада жазудың кемел нұсқасы, өрнектің қиыстырылған асқан мәнері бар, мені сол нақыш қызықтырады, шоқтығы биік туындыларға жеткізсін Құдай, тартқан қаламнан туған, сағынышқа бой алдырған жақсы сөз – әдемі машықта – біз аңсаған, мұрат тұтқан асыл құндылыққа, ұлттық қазына-байлыққа айналады.
Дидар Амантай
Бөлісу: