Абылай Мауданов: «Тақырыбын тапса тәуір-ақ ақын»

«Барыңызшы, Сізсіз де сән құрамын,
Сүйтіңізші... серпілсін бар күмәнім. 
Мүмкін сізді өр қылу, өлең қылу,
Өзімнің ойлап тапқан сандырағым».

Осындай «тағдыр иесіне» не деп «сын» айтуға болады? Сызылта сыңсыған қарындастың («опа таппай сүйгеннен, сүйілгеннен» дегеніне қарағанда апам да болуы мүмкін, әйтеуір әйел заты деп ойлаймын) сезіміне құрметпен қарамасқа лаж жоқ. 
Қолымдағы алты өлең бір ғана «Сізге» арналған екен. 

«Бұл тыныштық әйтеуір қашты менен,
ақылсызбын, ардағым, тапшы неден.
Дәл осылай сандалып, сағым қуып,
жақсы көргім, келмейді. 
Жақсы көрем!» 

деп тұрған ғашық жанның қалай жазса да еркі бар шығар. «Ғашықтықтардың басындағы хәл бөлек», түсінеміз, түсінуге тырысамыз. Десек те...
«Жүргенімде бір көріп өзіңізді, 
Өмірімді алдым-ау қиындатып» деген ақынымыз, шынында да өз өмірін қиындатып алғанға ұқсайды. Өлең иесі қабілетсіз жан емес, ынтасы зор-ақ, өлең құрауды да бір адамдай меңгерген, сөз ойнатуға тырысады, сезімге де бойлай алады, алай да, «Сіз» деген «әлем ашып алып» соған шырмалып қалған. Бұл орынсыз еліктеуден туған әсер ғой деп ойлаймын. Өз басыма Сіз деген жат. Сіз деген сөздің астарында бәрібір сыз жатады.  
Меніңше, әп-әдемі қабілеті бар автор, әдемі сезімдерінің соқпағында адасып жүр. Бағытынан ауытқу өмірдегі бағын байлап ғана қоймай, өлеңдегі жолын да аштырмай тұрғандай.

«Қыздың жолы жіңішке» деген елміз. Жұматай Ләйлесін жырласа оған жарасады. Өлең арқылы да Ләйләні елестетіп, Ләйлені сүйіп, Ләйләға ғашық бола аламыз, болдық та. Бұл қыз бала сүймесін, махаббатты жырламасын деген сөз емес, тек өлеңде «Сіз» образы ашылмаған. Лирикалық кейіпкеріміз кімге ғашық болып отыр, біз оның көзімен кімді көрдік? «Есім кетіп мен солай сүйіп қалғам, жолаушыны сапары тұйықталған (?), «Ең соңғы рет жарықты көргенімдей, есім кетіп мен солай ғашық болғам», «күлкіңіз ед қапы да ұнап қалған», «жылдам елтіп қалғаным содан шығар, мұңға дертіп тұрды ғой жанарыңыз» «көзіңізден күннен нұрлы мейірбан» деген жолдардан «Сіздің» сұлбасын аңғарғанмен, мұның бәрі сырттай тамсану. «Бетінде мең бар биқасап киген» «кемпірқосақтың сіңлісі» сияқты, «Джакондадан» сұлу Ләйлені көргендей құмарың қанбайды өлеңде. Ешкім келіп «емініп» тұрмаса да автор «барыңызшы, кетіңізші, сөйтіңізші», деп қолын кері сілтейді. Бұл да сендірмейді. 

Қорыта келе айтарымыз, «Өзімді алдау... Мен оған машықтанғам»  деген ақынымыз өзін алдауға шын машықтанған екен. Алдауға ғана емес, өлеңге де машықтанған. Сол үшін де сырты сыңғырлап тұрған өлеңдеріне сын айту да қиын. Сырт көзге ұйқасы оңды, буыны түзу, теңеуі бар, ой да айтқысы келеді, сыршылдығымен елітуге тырасады. Мәселе сонда ғана ма? 

«Өлең шіркін өсекші ғана емес» (Абай), тәрбиеші де. Бұл өлеңдерден не тәлім алуға болады? Сезімді өлеңге тез елітеді албырт жастарымыз. Әсіресе, бойжеткендер. Мына жырлар алғашқы да жылдам баурап алады, өйткені, баршаға таныс сезім ғашықтық бар. Бірақ соқыртекедей көзі байланған ғашықтық. Мұның «ми айналдырғаннан» басқа пайдасы бар деп ойламаймын. 

Ғашықтық ол бір дерт, бір ғана адамның сезімі. Махаббат екі жұптың тең қатынасы. Тең қатынас жоқ мұнда.  
Менің белгісіз авторым тақырыбын тапса тәуір-ақ ақын болатын қабілет иесі. Ізденімпаздығы да бар. Тек ғана өмірге оқыған өлеңдерінің (онда да шектеулі авторларды) әсерімен емес, өз көзімен қараса жетіп жатыр. Өмірде өзі тұлға болмаған адамның поэзия деген әлемде тұлға болып із қалдыруы қиын. «Жақсылықтан жаратып, ойлап сені таптым мен» (Серікбай Оспанов) дейтіндей Сіз болса, ол бөлек әңгіме. 

Авторда «Сізге» деген ғашықтықтан көрі «Сізді жырлау арқылы поэзия төріне шықсам, қалып қойсам деген ниет-дәме» молырақ тәрізді. Өкініштісі мұндай қиял көп «кәлләні» тура жолдан адастырып жүргендей. Әсіресе, аруларымызды.