Astana'nın Edebiyat ve Tarihi Anıtları

Edebiyat ve Tarihi Anıtlar

Kazak Edebiyatının kurucusu Abay KUNANBAYULI, 10 Ağustos 1845 yılında Şıngıs (Cengiz) dağları civarındaki Semey’in Kaskabulak köyünde dünyaya geldi. Asıl adı İbrahim’dir. Kazakistan Cumhuriyeti, Abay’ın doğumunun 150. yılı dolayısıyla 1995 yılını Abay’a adamıştır. Astana'da,  Abay Sokak ve Beybitşilik Sokak kesişiminde meşhur Abay'ın Anıtı bulunmaktadır.

“Jetisu (Yedisu) aşıklarının altın hazinesi” olarak nitelendirilen Aşık Süyünbay’ın çırağı Jambıl (Cambıl) JABAYEV, 1846 yılında Almatı Eyaleti, Jambıl İlçesinde dünyaya geldi. 100 yıllık uzun bir ömür sürmüştür. Astana’da Jambıl’ın anıtı Taşenov Sokak ve Amman Sokak kesişimindeki Jambıl Jabayev Parkı’ına dikilmiştir. 

Kazak asıllı Sovyet vatandaşı, Halk kahramanı Bauırjan MOMIŞULI, 24 Aralık 1910 yılında dünyaya geldi. II. Dünya Savaşı sırasında Kızılordu saflarında gösterdiği başarılardan dolayı Sovyetler Birliği Kaharmanı ilan edilmiştir. Astana’da meşhur Bauırjan Anıtı, Bauırjan Momışulı Parkı’ında bulunan B.Momışulı Caddesine dikilmiştir.

Kazak müzisyen (dombra) halk sanatçısı KURMANGAZI, 1818 yılında dünyaya geldi. Orta Asya müziğinin halka yayılmasında çok önemli çalışmalar yaptı. Astana’da Kurmangazı heykeli Turan Caddesi üzerindeki “Duman” Oteli’nin yanında yer almıştır.

Kazak şair, halk bestekarı Jayau MUSA Bayjanulı, 30 Temmuz 1835 tarihinde Pavlador eyaleti Bayanauıl ilçesi Jasıbay Gölü civarında dünyaya geldi. Ombı’da okumuş, Şorman neslinin zor durumunu anlatan makaleler yazmıştır. Musa Şorman albay rütbesini alıp bölge idarecisi seçildikten sonra Tobıl şehrine göçer. Jayau Musa heykeli Abay Sokak, Kazakistan İlk Cumhurbaşkanı Müzesi'nin sol tarafında bulunmaktadır. 

Ünlü Kazak yazar Saken SEYFULLİN, 15 Ekim 1894 tarihinde Karagandı Eyaleti, Akadır İlçesi Karaşilik Köyü’nde doğdu. Astana’da Saken Seyfullin sokağı üzerinde bulanan Saken Seyfullin Müzesi ve onun heykeli de yer almaktadır. 

Üç Kazak Bilgesi: Töle Biy, Kazıbek Biy ve Ayteke Biy. 'Beybitşilik' Sokakta bulunmaktadır. 

Meşhur Rus şair ve yazar Aleksandr Sergeyeviç PUŞKİN, 6 Haziran 1799 yılında Moskova’da dünyaya geldi. Birçok kişi tarafından en büyük Rus şairi ve Rus Edebiyatı'nın kurucusu olarak kabul edilir. Avrasya Milli Üniversitesi (Öğrenciler yurdu) yanında, Abılay Han Caddesine yakın bir yerde bulunmaktadır. 

14 Ekim 2009 tarihinde Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, başkent Astana’nın Yesil Nehri’nin kıyısına yaptırılan ATATÜRK heykelinin açılışını yapmıştır.

KEREY ve CANİBEK HANLAR, kaynaşmış bir halkın bağımsız bir devlet kurma gayretinin temsilcileriydiler. Kerey ve Canibek Hanlar Heykeli, Astana’nın sağ yakası Kazakistan Cumhuriyeti Nursultan Nazarbayev Müzesi önündeki parkta yer almaktadır.

1847 yılında Kazak Hanı olan "Kenesarı Han" döneminde Ruslar, Kazak cüzleri üzerideki egemenliğini tam olarak sağladılar. Kazak Milli Kahramanı Kenesarı Han Anıtı Astana’nın sağ yakası Yesil Nehri kıyısında bulunmaktadır.

Astana'da Tomiris Katun'un anısına yapılan müthiş ''Jer Ana'' anıtı. (Jer-yer-toprak), (Ana-Ana)

Fıkra ve Masal Kahramanları

Kazak Edebiyatında Nasreddin Hoca’dan başka da fıkra ve masal kahramanları vardır. 'Astana Sirki' fıskiye meydanında Kazak fıkra ve masal kahramanları yer almaktadırlar. Bunların başlıcaları Aldar Köse. 

Aldar-Köse hakkında birçok popüler masallar ve anekdotlar vardır. Becerikli ve kurnaz Aldar-Köse, fakir bir adamın oğlu olmasına rağmen fakirleri korur. Zeka ve becerikliği sayesinde aptalları, açgözlü zengin tembelleri hatta şeytanları bile cezalandırır. Kazakların “Robin Hood”u olarak adlandırılan Aldar-Köse’nin silahi bir yay ve ok değil, onun aklı ve kelimeleridir.

Kün Astındagı Künekey Kız (Güneş Altındaki Günikey Kız),

Kazak halkının geleneksel masallarından biri olan Kanbak Şal, genç nesilleri akıl ve sadık yoluyla terbiye etmeye çalışan en önemli halkın eseridir. Kimseye ziyanı yok, kendi emeğiyle yaşayan adamdır. Tilki, Kanbak Şal’a yedi dedesinden beri dolandırıcılık yapmış ve gelirine el koymuştur.

Hoca Nasır (Nasrettin Hoca),

Makta Kız ben Mısık (Pamuk Kız ile Kedi),

adebiportal.kz

Hazırlayan: Ruslan Begen