Әлихан Бөкейхан
Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан (1866—1937) — XIX ғ. соңы мен XX ғ. басындағы қазақ зиялыларының, қоғам және мемлекет қайраткерлері қатарындағы аса ерекше тұлға. Көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері, ұлт-азаттық және Алаш қозғалысының жетекшісі, Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы, публицист, ғалым, аудармашы.
1870ж. наурыздың 5[2] бұрынғы Семей облысы, Қарқаралы уезі, Тоқырауын болысының 7-ші ауылында туған. Бұл қазіргі Қарағанды облысының Ақтоғай ауданындағы бұрынғы Қаратал кеңшарының жеріне қарасты, 1992 жылы Ақтоғай аудандық кеңестің шешімімен Ә.Н. Бөкейханов есімі берілді.
Әлихан Орта жүз ханы Бөкейдің ұрпағы. Ата тегі: Бөкей - Батыр - Мырзатай - Нұрмұхамед - Әлихан. Жасынан зерек, алғыр өскен Әлиханды әкесі Қарқаралыға алып барып, жергілікті молданың қолына оқуға береді. Бірақ ол молданың қолынан оқуды канағат тұтпай, қаладағы үш сыныпты бастауыш мектепке ауысады. Оны бітіргеннен кейін 1879-1886 жылдары Қарқаралы қаласындағы қазақ балаларына арналған мектепте оқиды. 1886-1890 жылдар аралығында Омбыдағы техникалық училищеде оқып, оны техник мамандығы бойынша бітіріп шықты. 1890-1894 жылдар аралығында Санкт-Петербургтегі Орман технологиялық институтының экономика факультетінде оқыды. Мұнда ол студенттік қызу пікірталастарға қатысып, XX ғасырдың босағасын аттағалы тұрған Ресейдің қандай жолмен дамуы тиімді болатындығы туралы қайшылықты пікірлер қақтығысына куә болды, өз ойын да шыңдай түсті.
Ата тегі Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошыдан тарайтын төре тұқымы. Арғы атасы атақты Сұлтан Барақ. Қазақтың соңғы хандарының бірі Бөкей осы Сұлтан Барақтың баласы. Бөкейден Батыр, одан Мырзатай, одан Әлиханның әкесі Нұрмұхамед.
Әлиханды әкесі тоғыз жасында Қарқаралыға апарып, жергілікті молданың қолына оқуға береді. Бірақ зерделі бала молдадан оқығандардан гөрі осындағы мектепте оқып жүргендердің сауаттылығын аңғарып, қаладағы үш кластық бастауыш мектепке өз еркімен ауысып алады.
Бұдан кейін ол Қарқаралы қаласының үш жылдық училищесіне түсіп, оны да «өте жақсы» деген бағамен бітіріп шығады. Осыдан кейін он алты жасар Әлихан 1888 жылы Омбы техникалық училищесіне қабылданады. Төрт жыл бойы үздік оқыған алғыр шәкіртіне риза болған мүмкіндік жасайды.
Сөйтіп ол жиырма жасында Дала генерал губернатор кеңсесінің ұсыныс хаты мен қазақ қауымдастығының 200 сом стипендиясын алып, 1894 жылы Ресей империясының елордасы Санкт-Петерборға барып, Орман шаруашылығы институтының экономика факультетіне түседі. Ол мұнда жүріп күнделікті сабақтарына қоса студенттердің саяси, әдеби, экономикалық және тағы басқа үйірмелердің жұмысына қызу араласып, студенттік толқуларға қатысады. Оны екі ғасырға жуық Ресей империясының қол астында отырған халқының ауыр тағдыры қатты толғандыра бастайды. Қараңғылық пен надандықтың шырмауында отырған халқына білім мен мәдениет керек екенін ұғады, елдің тұрмысын, мәдениетін, білімін көтеруді өзінің алдына мақсат етіп қояды.
Көп оқылғандар
Маржан Ершу. Алып
Асан Омаров. АБАЙДЫҢ ШЫҒЫСЫ
Ғашықтар күні қалай атап өтіледі?
Деректі проза – алаш мұрасын танудың кілті
Зейнолла Сәнік оқулары
Асқар Алтай. Жан әлемің жайдақтанбасын
Тоқсанға келген абыз
Ғабиден Мұстафин майдан жылдарында
Прозаға арналған алғашқы фестиваль
Мағаз Разданұлының 100 жылдығына орай іс-шара өтеді
Әуезовтың Құнанбайы
Қуат БОРАШ. Әпербақан
Жасанды интеллект жайлы қазақ тілінде жазылған алғашқы кітап
«Сендер аман тұрғанда, өлмеймін! – деп мен айттым...»
Мағаз Разданұлының 100 жылдығы атап өтілді
Астанада «Жас ғалым» I республикалық форумы өтті
Т.Әбдірайымның «Ақ кептер» жинағының рецептивтік эстетикасы
Маржан Ершу. Алып
Асан Омаров. АБАЙДЫҢ ШЫҒЫСЫ
«Тілеулері дұрыс екен, айт күні қайтты!..»
«Бәріне қу соғыс кінәлі...»
Сағымбай Жұмағұл. Міржақып нақылдары
НАРҚЫЗЫЛ (Он орам) I бөлім
Айым Алтайқызы. Бір миллион теңге (әңгіме)
Асқар Алтай. Тағдыр тақтасы (Эссе)
Қауышу мен қоштасу жайлы...
Шоқан Шортанбай. Қуандық Шаңғытбаев поэзиясындағы азаматтық әуен
Рысбек Зұрғанбайұлы: ...Өлім алдындағы өтініш
Талантты жаннан адамшылық іздейтінмін...
Асқар Алтай. Жан әлемің жайдақтанбасын
«Қоңырқаз» дер кезінде бағаланбай қалды...»
НАРҚЫЗЫЛ (Он орам) II бөлім
Хан Ган жазбалары (аударма)