Қажым Жұмалиев
ЖҰМАЛИЕВ ҚАЖЫМ (1907–1968) 28 желтоқсанда қазіргі Батыс Қазақстан облысы Қаратөбе ауданында туған. Филология ғылымының докторы (1947), профессор (1950), 1946 жылдан Қазақ КСР ҒА-ның коореспондент-мүшесі, 1967 жылдан академик. 1925 – 32 жж. Орынбор мектебінде, Шымкент ауыл шаруашылығы техникумында оқыған. Абай атындағы Алматы мемлекеттік университетін бітірген (1932).
1932 – 37 жж. осы университетте қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі, Алматы жоғары оқу орындарында ұзақ жылдар ұстаз болған. «Ерғожа мен Егізбай» (1929), «Шабуыл» (1933), «Қанды асу» (1934), «Өмір жыры» (1938). «Қырдағы күрес» (1957) атты өлең-поэмалар кітаптары жарық көрген. Исатай-Махамбет көтерілісінің тарихынан жазыла бастаған романның үзінділері «Айқас» деген атпен басылған (1942). «Біржан-Сара» операсы либреттосының, «Арбасу» (Ә.Сәрсенбаевпен бірге) атты драмалық шығарманың авторы. Қазақ зиялы қауымының алғашқы буыны туралы «Жайсаң жандар» (1969) атты естелік жазды.
30-жылдардың соңғы кезінен бастап қазақ фольклорын, әдебиет тарихы мен теориясын зерттеумен шұғылданды. Орта мектеп оқулықтары көлемінде әдебиет тарихын жүйелеумен айналысып, 8 – 9-сыныптар үшін қазақ әдебиеті оқулықтарын, «Әдебиет теориясын» (1938; 3-бас., 1969), жоғары оқу орындары филология факультеттеріне арналған «XVІІІ-XІX ғасырдағы қазақ әдебиеті» (1967) оқулығын жазды.
Махамбет шығармаларын жинап, бастырып (1939, 1958, 1960), ақын шығармашылығына (1948), қазақ фольклоры мен әдебиетінің байланыстарына, Абай поэзиясына арналған монографиялық еңбектер жазды. Көп томдық «Қазақ әдебиетінің тарихын» (2-1., 1-кіт., 1960) жазуға қатысып, 2-томның редакциясын басқарды. Шығармалары: Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының тілі. А., 1948; Қазақ эпосы мен әдебиеті тарихының мәселелері. 2 томдық, 1 – 2-т., А., 1958 – 1960; Стиль – өнер ерекшелігі. А., 1968.
Көп оқылғандар
Өнерпаз төрт ағайынды
Асқар СҮЛЕЙМЕНОВ. ӨМІРГЕ БЕРГІСІЗ ҚАЙРАН СӨЗ...
Асан Омаров. АБАЙДЫҢ ТОЛЫҚ АДАМ ТУРАЛЫ ІЛІМІ
«Менің жалғыз жұлдызым» оқырманға жол тартты
Ана – мейірім мекені
«Таласбек» сыйлығына өтінім қабылдау басталды!
Соғыс. Қазақ прозасы
15 мамыр – Асқар Сүлейменовтің «кергек болған» күні...
Шолпан Балманова. Өмірден түйген ойлар
Толымбек Әбдірайым. ҚОШ БОЛ, ВАЛЬС (Деректі әңгіме)
Басуға тыйым салынған кітап
23 сәуір – Ұлттық кітап күні
Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегерлері анықталды
Майдангерлер әзілінен
Қазамен хайп қазаққа керек пе?
Ар безбені (әңгіме)
Үш тағаны берік ақын
Туған жерінен күштеп көшірілгендер трагедиясы жайлы кітап
«...КІТАПТАР бізді жазады»
«Дат, тіршілік, патша-ғұмыр алдияр...»
Елімізде «100 кітап» сауалнамасы басталды
«ДАРЫН» БАСПАСЫНЫҢ БИІГІ
«Абдолла» поэмасы – ерлік пен оттың одасы