Ұлттық музейдегі «Таң-Шолпан» 12+

Адамның бүкіл ғұмырын тек қылқалам шеберлері ғана әсерлі бейнелей алады. «Сәнді сурет тек сүйініп көрмекке жақсы, ал мәнді сурет белгілі бір мәнді, суретшінің сезімі мен іңкәрлігін, әрекеті мен мінезін, табиғи дарынын білдіреді», - деп әл-Фараби айтқандай, суретшілердің сырлы әлемін, табиғи талантын оның әрбір шығармасынан байқай аласыз.

Әнші өз әнін тапқанда, күйші көңілі сүйген күйді тартқанда, ақын жүрегіндегі сырды шығарғанда қандай рухани ләззатқа бөленсе, суретші санада әбден пісіп-жетілген ойдың суретін салғанда, соншалықты жаны жай табады. Аласапыран тіршілікте барлығына пәк көңілмен қарайтын суретшінің жаны сондай нәзік. Өнердің киесін жанымен ұғатын олардың әрбір туындысы адамды ізгілікке бастайтын пәлсапалық ойларға жетелейді.

Халқымыздың Тәуелсіздікке қол жеткізуі суретшілер шығармашылығына жаңа серпінмен, өзгерістер әкелді. Олардың шығармаларының тақырыбы – бабалар ерлігі, ел бірлігі, адам болмысы, экологиялық проблемалар, ұлттық рухани құндылықтарды зерделеу.

5-ақпаннан 3-наурызға дейін елорданың Ұлттық музейінде Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 30 жылдығына арналған «Таң-Шолпан» сурет көрмесі өтіп жатыр. Сондай-ақ, аталмыш көрменің аясында Дөңгелек үстел ұйымдастырылды.

Көрме мақсаты - әлемдік өнер кеңістігінде түрлі жанрларында жұмыс істейтін, өзінің дара қайталанбас дүниетанымы, жаңашылдығы бар дарынды, бірегей, жасампаз нәзік жандылардың шығармашылығын өркендету арқылы суретші әйелдің мәртебесін көтеру.

«Таң Шолпан» Халықаралық тәуелсіз суретші әйелдер қоры 1998 жылы құрылған және сол жылы «Ұмай Тәңірі» галереясында пікірлестер тобымен, атап айтқанда Жәмиля Такен, Айгүл Хакімжанова, Сангүл Қаржаубаева, Жанат Көшен, Сарвар Нақысбекова, Сәуле Жұмашева, Ардақ Юсупова, Гүлжанат Қабижанова, Халида Мырзахметова, Фатима Жұмашеваның қатысуымен көрме ұйымдастырылды.

Ұзақ уақытқа созылған үзілістен кейін 2019 жылы «Таң Шолпан» қоры өз шығармашылық қызметін қайта жандандырды. «Таң Шолпан» ХТСӘҚ айналасына жоғары көркемдік білімі бар, кескіндеме, графика, сәндік-қолданбалы өнер, мүсін сияқты өнердің сан саласында жұмыс істейтін Қазақстан, Өзбекстан, Түрікменстан, Тәжікстан, Қырғызстан, Австрия, Германия, Канада, АҚШ елдерінің кәсіби суретшілері бірікті. Олар республикалық және халықаралық көрмелердің жеңімпаздары, жоғары дәрежелі өнер майталмандары.

Аталған көрмеге өзектілігі және ойлау жасампаздығымен ерекшеленген суретші әйелдердің шығармашылық жұмыстары қойылады. Әр туыңды өзінің көркемдік стилі және композициялық идеясымен көздің жауын алады. Олар әлем кеңістігі, табиғат пен өмірдің әр түрлі құбылыстары жайлы сыр шертетін, саналы және эмоционалды идеяларды бейнелейтін көркем образдарға толы картиналар топтамасы.

Шара барысында сөз алған «Таң Шолпан» ХТСӘҚ президенті Жәмила Тәкен: «Қазіргі таңда отбасы мен ана болу ғана емес, өзін-өзі дамытып, өз қолтаңбасын, көзқарасын қалыптастырып үлгерген талантты әйелдер көп, оларды өнерге деген махаббат біріктіреді. Біздің мақсатымыз – үнемі жаңа бағытты іздеп жүретін талантты суретшілердің шығармаларын халықаралық деңгейде насихаттау» - деді.

Дөңгелек үстел барысында Қ.Сәтпаев атындағы мемлекеттік политехникалық университетінің архитектура және дизайн кафедрасының профессоры, «Таң Шолпан» ХТСӘҚ мүшесі Гүлнәр Мәуленова, ҚазҰӨУ «Өнертану» кафедрасының профессоры, ЮНЕСКО жанындағы Халықаралық өнертанушы-сыншылар ассоциациясының (АІСА) мүшесі, өнертану ғылымдарының кандидаты Ардақ Юсупова, ҚР Ұлттық музейдің «Өнертану» бөлімінің жетекшісі, PhD докторы Елдос Мертенов сөз сөйлеп, өз ойларын ортаға салды.

Дөңгелек үстел соңында ҚР Ұлттық музей мен «Таң Шолпан» Халықаралық тәуелсіз суретші әйелдер қоры арасындағы шығармашылық ынтымақтастықты одан әрі нығайту қажет екені туралы ұсыныс айтылды.

Маңызды шара Халықаралық тәуелсіз суретші әйелдер қорының «Таң Шолпан» атты көрмесінің ашылу салтанатымен жалғасты.

Көрменің ашылу рәсімінде сөз алған ҚР Ұлттық музейі директорының орынбасары Абай Сатубалдин: «Бүгінде көптеген талант иелері өнердің құдіреті арқылы биік шыңдарды бағындырып келеді. «Таң Шолпан» көрмесінің негізгі мақсаты да көрермен қауымның назарына әйелдер әлемін алаңдатқан сан алуан тақырыптардағы мәселелерді нәзік қылқалам шеберлерінің туындылары арқылы жеткізу»-дей келе, «Таң Шолпан» ХТСӘҚ президенті Жәмила Тәкенге және осы ұжымның мүшелеріне ҚР Ұлттық музейінің директоры А.Мұхамедиұлының атынан алғыс хат табыстады.

Өз кезегінде Қазақстандық Ұлттық ЮНЕСКО Клубтары Федерациясының вице-президенті Серік Аязбаев, «Таң Шолпан» ХТСӘҚ президенті Жәмила Тәкен көрмеге қатысушыларға сәттілік тіледі.

«Көрмеге 48 автордың әр түрлі техникадағы 140 жұмысы қойылды. Біздің көрмелерге қуыршақ шеберлері алғаш рет келді. Пандемияға қарамастан, өмір жалғасуда, жаңа туындылар жасалуда, бізде көптеген жаңа есімдер бар », - деп атап өтті« Таң-Шолпан »қорының президенті және көрмеге қатысушы Жамиля Тәкен.

Көрмеге кескіндемелік, графикалық жұмыстар, мүсін және сәндік-қолданбалы өнер туындылары (гобелендер, киізден жасалған панно, ши өрімі) қойылып, барлығы 50-ден астам кәсіби суретшілердің жұмысы көпшілік назарына ұсынылды. Бұл бағыттағы шаралар болашақта да жалғасын табатын болады.

Атап айтсақ, «Таң Шолпан» көрмесі 1 айға жуық мерзім аралығында ҚР Ұлттық музейінде экспозицияланатын болады.

«Егер рояльда ойнайтын әрбір адам өзін музыкантпын деп ойласа, сурет салатын әрбір адам өзін суретшімін деп ойласа қателеседі, бәрі бекершілік» - дейді ғажайып қылқалам шебері Врубель.

Бұл пікірдің шындығына көз жеткізу үшін көптеген дәлелді ортаға тартуға болады. Ресейдің ұлы суретшісі Иванов эмиграцияда Италияда жүріп «Христостың елге көрінуі» атты туындысын жиырма жыл бойы жазады. Сонда да аяқтап үлгермейді. Егер шығармаға зерделей қарасаң картинаның оң жақ төменгі бұрышы бітпей қалғанын байқайсыз.

Суретшілер мұрасының мәңгілік өлмейтініне Винсент Ван Гогтың бір ауыз сөзі дәйек: «Суретшілер жер қойнауында жатып та кейінгі ұрпақпен тілдесе алады». Әрбір суретші шығармасындағы этюдын, суретін, нобайларын дайындауда қаншама күш жігерін жұмсайды десеңші.

«Таң Шолпан» деген атау жаңғыру, таңның атуы, таңғы жұлдызбен байланысты.

Қор дарынды суретшілерге әлемдік арт-кеңістікте өз шығармашылығын ашуға және көрсетуге мүмкіндік береді, олардың барлығын өнер мен шығармашылыққа деген махаббат біріктірген, олардың әрқайсысының өз көзқарасы мен өз тұжырымдамасы бар. Көрме үнемі жаңа бағыттарды, форманың, пластика мен композицияның мәнерлілігін, өзінің көркем тілін іздеп жүрген талантты жас суретшілердің шығармашылығын көрсетеді.

Әйел суретшілердің шығармашылығы арқылы әйелдің күші тек өзінің тұтастығы мен даралығын сақтай білу, өзін құрметтеуге және сүюге үйрену, өзімен үйлесімді өмір сүру қабілетінде ғана емес, сонымен бірге әйел – суретші-шебер, жасампаз, креативті ойлайтын және өмірге деген көзқарастарының өзіндік әсермен қарайтын, оның барлық қиялдары, ойлары мен тәжірибелерін өзінің шығармашылық жұмысында бейнелейтінін түсінуге және мойындауға болады. Осы уақыт өмірінің, оқиғалардың, бүкіл ішкі әлемнің өзгеруі — осының бәрі осы көрмеге қатысушылардың шығармашылығында бар.

«Тұрақсыз 2020 жыл және әлемде болып жатқан оқиғалар адамдардың өміріне әсер етті. COVID-19 пандемиясына байланысты біз өмірге деген көзқарасты өзгерттік, құндылықтарды бағалауды үйрендік, әлем басқаша киіпке енді! Адамзат өмір салтын түбегейлі өзгертті, біз дамудың жаңа кезеңін бастан өткеріп жатырмыз және бұрынғыдай өмір сүру мүмкін емес. Біз тұйық кеңістікте болуды үйрендік, онлайн оқыту, логдаун және т.б. не екенін білдік. Біз өзгердік! Біз әдеттегіден әдемі көруді және бағалауды үйрендік! Өміріміз бен шығармашылығымыз жалғасуда...», - деп атап өтті Қор Президенті, көрмені ұйымдастырушы, суретші Жәмила Тәкен.

- Мен неге тек әйелдерді біріктіруге шешім қабылдадым? - дейді қор президенті Жамиля ТӘКЕН.

- Мен көптеген жылдар бойы сабақ бердім және шығармашылық пен отбасын біріктіру қаншалықты қиын екенін көрдім. Әйел мамандық таңдайды, оқиды, содан кейін тұрмысқа шығады және өзінің кәсіби өсуімен айналысу үшін оған уақыт, ресурстар, кеңістік пен күш жеткіліксіз. Бұл өте жиі кездесетін оқиға, әсіресе қазір. Шындығында, мен қорды алғаш 1998 жылы ашқанмын, бірақ кейін ол онша сұранысқа ие болмады. Бірақ қазір бәріміз бірге жасай алатынымызға көзім жетеді. Сенесіз бе, сенбейсіз бе, біз ұйымдастырған алғашқы пленэрде қатысушылардың кейбіреулері пицца картонына пейзаждар салды. Олардың кәдімгі кенеп сатып алуға ақшалары болмады.

Содан кейін Жамиля ханым демеушілер іздей бастапты. Әйелдердің қаншалықты талантты екенін, оларды қолдау қажет екенін түсіндіреді. Осылайша, жұмыс жандана бастаған. Плеймерлерді, шығармашылыққа арналған материалдарды қаржыландыратын, тіпті пандемия кезінде мұқтаж 28 суретшінің әрқайсысына 80 мың теңгеден төлеп, материалдық қолдау көрсеткен кәсіпкерлер пайда болған.

Қор былтырғы жылы бес пленер өткізген. Бұл бизнесті қуанышпен үйлестірудің ең жақсы тәсілі екен. Біріншіден, карантин жарияланғаннан кейін қыздар табиғатта денсаулығын жақсартады. Екіншіден, табиғат аясында бірлескен жұмыс кезінде кәсіби өсу болады. Мұны барлық суретшілер біледі.

Ашық аспан астындағы ең жақсы жұмыстар демеушілерге жіберілді, көрмеде Алматының шетінен шыққан кейбір пейзаждар көрсетілді. Ең бастысы, қазір әйелдерді ұрып-соғу, қорлау сияқты жағдайлар өте көп, біз олардың қаншалықты дәрменсіз екенін үнемі оқимыз. Неге талантты, жоғары санатты мамандар назарында болмасқа. Бұл біз істеп жатқан нәрсе. Сондықтан болар, бізді қызықтырады. Шындығында, әйелдер таңғажайып жаратылыстар, егер сіз оларға кішкене болса да қолдау көрсетсеңіз, оларға қанат бітеді.

Өмірдің әр түрлі қырларын алуан бояумен түрлендіріп, жанға шуақ, көңілге көктем сыйлайтын көркем дүниелер тудыратын дара таланттар баршылық. Солардың қатарында қарапайым заттарды шебер үйлестіріп, қайталанбас образдар жасап жүрген жанның бірі – Гүлжанат Қабижанова. Ол киізден керемет туындылар жасап, Батик өнерін дамытып келеді. Суретшінің киізге деген қызығушылығы өте жоғары. Киізді тек материал деп қарамай, оны халқының тарихи төлтумасы ретінде санасына сіңіреді.

«Шығармашылықта мен патриотпын, ұлттық ерекшелік менің генімде жатыр. Мен өз шығармаларымда қазақ ою-өрнегінің символикалық тіліне жаңа тыныс беруге тырысамын, сондықтан стильдендірілген форма көркем мазмұнды тереңірек, жіңішке етіп жеткізеді. Жақында мен Санкт-Петербург пен Мәскеуде өткен мастер-класстар мен көрмелерге қатыстым. Сонда еуропалықтардың менің ұлттық бояуымды қарапайым емес деп тапқанына қуандым: дәстүрлі ою-өрнектер сияқты атрибуттарсыз да сезіледі.

Мен ата-анамның қолөнер шығармашылығына деген сүйіспеншілігін сеземін, мендегі барлық жақсылық үшін оларға шексіз ризамын, олар менің тұтас әлемім және қорғаным. Мейірімді де жомарт әкем тері мен жүн технологы болып жұмыс істесе, талантты, танымы кең анам текемет, кесте тігу және тігін өнері бойынша халық шебері. Оның шебер қолөнершілігі, көздің қарашығымен, өрнексіз жүргізу шеберлігі маған дарыған. Жерде жүрсем де аспанға қарап, түсімде шексіз ғаламмен тілдескенді ұнатамын ол жомарт және тылсым жұмбақтарға толы» - дейді Гүлжан ханым.

Жұмысымда дизайнерлік шешімдермен инновациялық композицияларды және халықтық дәстүрлерді жиі қолданыпты. Ағаш және табиғи элементтер тақырыбы жанына жақын. Ежелгі жартастағы суреттер киіздің сәндік-символикалық негізіне өте жақсы сәйкес келеді. Оның әлемді қабылдауындағы кеңістікке ұмтылу - бұл керуен мен көшпенділердің тақырыбы - уақыт пен кеңістіктегі шексіз шеру.

Олар қазақтың ұлттық мәдениетін білдіретін киелі өнерін терең сезініп таныған. Киіз басқан қолөнершілер солардың алғы шебінде. Себебі, ондай шеберлер қазір көп емес. Киіз ерекше сүйіспеншілікті қажет етеді. Көлемді өнімге айналдыру ұзақ та, қиын процесс. Жаныңа жайлылық сыйлап, кенептегі бояулармен бірдей, тіптен әлдеқайда қарапайым көрінеді. Бүгінгі таңда киіз Еуропа мен Американы жаулап алуы ғажап емес. Ежелгі дәуірден бастап көшпенділер мәдениетінде қуатты база дамыды. Сол даму бүгінге дейін жалғасып келеді.

Киіз – біздің ұлттық мәдениетімізді көрсетеді. Дәстүрлі қазақстандық және соңғы шетелдік технологияларды біріктіре отырып, жүн мен жібекті жақындастыруға бел буған. Көркем жаңалық ретінде жібек өрнектерін киізге ауыстырғысы келеді. Тәжірибеге суретші ретінде барады. Жүн кенеп ретінде қызмет еткен. Бәрі де импровизациямен. Жаңа қадамдар идеяны байытады. Әрине, жібек пен жүн өз жолымен дамиды, бірақ екі материал да табиғи және бір-бірімен тамаша үйлесім тапқан. Әрқашан өз шығармаларын қазақы дүниетаныммен жасауға тырысқан. «Бірақ стиліңіз еуропалықтарға жақын деген пікірді жиі естимін» - дейді суретші.