Камал Әлпейісова. Перзентхана жыры

Қызым Меруертке

Босанатын уақыты таяп қалса да Қамар тіптен алаңсыз: жүріп-тұруы да жеп-жеңіл, еш жері ауырмайды да, көңілі шапқан тағамды жеп, қалаған жеріне бұрынғыдай барып-келіп жүр. Айналасындағылардың да оның дөңгеленген ішіне көздері үйреніп кеткендей, құрбы-құрдастары көрген сайын «саған мүсініңнің осындай болғаны жарасады» деседі әзіл-шыны аралас. Қамар олардың сөздеріне мәз болып күліп, күйеуіне наздана қарайды. Мұндайда сөз таппай қалатын Асылхан ба, «жарайды, сендердің көздерің ондай әдеміліктен үнемі сусындап жүруі үшін Қамар екеуміз ойланып көреміз» дейді келіншегіне көзін қулана қысып қойып.

Жастықпен ештеңе байқамады ма, әлде өзі мән бермеді ме, Қамар жұрт айтатындай ештеңеге жерік те болған жоқ. Бұрынырақ сәбилі болған құрбыларынан сұрағанда «ой, токсикоз басталғанда көресің көресіңді» деп шошытып еді, ондай «сынақ» мұны айналып өтті. «Жерік асыңды беріп, сауабыңды алайын, не нәрсеге аңсарың ауып жүр?» деп жеңгесі хабарласқан, бір келгенінде енесі де айналшықтап, сыр суыртпақтаған. Келінінің бала сияқты екі иығын қомдап, жайдары жымиғанын жақсылыққа балаған ана «е-е, Аллаға тәубе, бұл – нәрестенің дені сау, дамуы қалыпты екенін білдіреді, шырағым» деп шүкіршілік еткен.

Күн өткен сайын ішіндегі тіршілік иесі өзінің бар екенін жиірек еске салып, «өнер» көрсететінді шығарды. Әсіресе, бұл тамақ ішетін уақытты өткізіңкіреп алса, ойпаң-тойпаң қимылдай бастайтыны қызық-ақ. Қамардың тамағы құрғап, шөлдесе де ол мықтының тыпырлауы өршіп кетеді. Сірә, оның да қарны ашатын немесе шөлдейтін шығар деп ойлайды болашақ ана.

Кейде бала қатты тыпырлап, өкшесі ме, шынтағы ма ішін тесіп жіберердей болып, бүйірінің бір жері шошайып шыға келетіні бар. Қамар алғашында ауырсынатын еді, келе-келе еті үйреніп, тіпті шошайып шыққан жерді саусағымен баса қойып, ойнайтын болды. «Қызық, өкшесін тіреп, керіліп жатыр ма екен?» деп ойлап қояды ондайда. Көзіне тыраң-тыраң етіп керіліп жатқан қызылшақа нәрестені елестетіп, бұрын-соңды бастан кешпеген бір сезім ет-жүрегін елжіретеді.

Кеше күйеуі түс көріпті. Түсінде алтын сататын дүкенге кіріп, бұған бір жүзік сатып алғысы келген екен. Сөре толған алтын жүзіктердің ішінен бұған лайықты ештеңе табылмапты. Енді кете берейін дегенде сөренің елеусіздеу бұрышынан айналдыра тізілген сегіз тасы шам жарығына шағылысып, мың құбылып, көз жауын алған ерекше жүзікті көзі шалады. Міне, іздегені осындай жүзік болатын! Жалма-жан қалтасынан ақшасын шығарып, санап жіберсе – әттеген-ай, жетпейді екен... Сол жерде сатушыға «бағасын түсір» деп жата кеп жабысатын көрінеді. Бірақ ондай жүзікті кім арзанға берсін? Сатушы көнбейді. Жүзіктің құнының жоғары екендігін, бүгін болмаса ертең өтіп кететініне сенімді екенін айтып, бұл қанша жалынса да міз бақпайды. Амалы таусылған, бірақ қайткен күнде де сол жүзікті алып кетуге бел буған бұл... сол жерде аңдып тұрып... сатушы бір айнала бергенде жүзікті ұрлап алып, қаша жөнеледі.

Кешкі шәй үстінде күліп отырып түсін айтып берген күйеуіне Қамар: «Жүзікті алып қашқан өзіңсің, енді маған қыз тудың деп бәле салма» деді қуақылана. «Бір қыз ештеңе емес қой, бөлімдегі әйелдер маған «Қамар сегіз қыз туады екен» деп жорып жатыр» деп күйеуі де күле жауап берді. «Несі бар, тусам – туам! Әжем ылғи «қыз дегенің – ырыс қой» деп отыратын, қызымыз көп, ырысымыз мол болады» деді Қамар салмақтана қалып. «Ой, батырым-ай! Әуелі осы біріншіңді туып алшы, сосын көрейін батырлығыңның қаншалыққа жеткенін!» деді күйеуі мұны бала сияқты арқасынан қағып. Сол күні екеуінің әңгімесі осы арнада тағы бірнеше рет тоғысып, ұйқыға жатқанға дейін бір-бірін қажап, қалжыңдасумен болды.

...Толғақ аяқ астынан қысты – Қамар шырт ұйқысынан іші ауырып оянды. Босануына әлі бір айдай уақыт бар болатын, сондықтан бірден «кешегі тамақ ішіме жақпай қалды ма?» деген ой келді. Далаға жалғыз шығуға қорқып, күйеуін оятайын десе, оның ұйқысын бұзғысы келмей, «мүмкін қояр» деген үмітпен ішін сипалап біраз отырды. Сәлден кейін алғашқыдай емес, ішінің бұрап ауырғаны бәсеңсігендей болды. Көзіне ұйқы тығылған Қамар төсекті сықырлатпауға тырысып, жастығына қисая кетті.

Көзі ілінгені сол ғана сияқты еді, іші қайта бұрай ауырды. Бұл жолы бұрынғыдан қаттырақ ауырды, жанына батқаны сондай – қиналған даусы шығып кетті. Селт етіп оянған күйеуі бұған шошына қарап: «Басталды ма? Басталды ма?» деп қайталай береді. Қамар басын шайқады. Күйеуі түкке түсінбеген қалпы әлі қарап тұр. «Әлі бір ай бар...» деді бұл бір кезде әзер сөйлеп.

- Енді не болды?

- Білмеймін... кешкі тамақ... жақпай қалған шығар...

- А-а-а... үйде ондайға дәрі бар ма еді? Ішесің бе?

Даусында бағанағы шошудың ізі де қалмапты, тіпті толғақ емес екендігіне қуанып кеткен тәрізді. Көрпесін ашып, жатуға ыңғайланды. Бірақ әйелі ыңқылдап отырғанда бірден жата кетуге ыңғайсызданып, төсегінде шоқиып біраз отырды. Ауруы жанына батып қиналып отырса да, Қамар оның қасында отырғанына риза болып, жүрегін қуаныш кернеді.

- Жұмысқа барасың ғой, ұйықтай бер, - деді сосын Қамар оны иығынан сипап, - қоятын шығар...

Айтқанына сендіргісі келіп, жайбарақат сөйлеуге тырысқанымен, ішінің ауырғаны таяу арада басыла қоймады. Іштегі бала да өзін жайсыз сезініп жатыр ма екен, ол да тыпыршып, мазасыздана бастаған сияқты. Қамар білетін дұғаларын күбірлеп, біресе ішін, біресе кеудесін сипалап қаншалықты отырғанын білмейді, әйтеуір бір мезгілде жаны саябыр тауып, арқасын жастыққа сүйеген қалпы көзі ілініп кетіпті.

Үшінші қайтара оянғанында бөлме іші әжептәуір жарық болып қалған екен, көзі қарсы қабырғада ілулі тұрған сағатқа түскен – алтыдан он бес минут кетіпті. Ішінің ауырғаны сондай, көзі қарауытып, кеудесіне дем жетпей, алқынды да қалды. Тұлабойын тер жуып, бір ысып, бір суынған Қамар келесі бір сәтте жүрегі айнып, лоқси бастағанында «ойпырмай, уланып қалмадым ба екен?» деп зәре-құты қалмады. Іштегі бала да тыпырлап, жоғары өрлеп, мұның жүрегіне қарай тырмысып жатқандай сезінді.

Әшейінде сергек ұйықтайтын күйеуі тіпті ештеңені сезер емес. Мұның тістене, ыңырси дем алғаны түгіл, құлағының түбінен мылтық атсаң да дәл қазір естімейтін сияқты. Таңғы ұйқы – ең тәтті ұйқы деген осы шығар... Қамар орнынан ілби көтеріліп, басқа бөлмеге бет алды, ондағысы – күйеуінің ұйқысын бұзбау.

Қабырғаға сүйеніп біраз тұрды: кең бөлменің ауасы сәл де болса бойын сергітіп, жеңілденген сияқты болды. Бірақ онысы көпке барған жоқ, енді белі сыздай бастады. Сонда ғана Қамардың әйелдік санасы ұйқыдан оянып, «ойпырмай, осы толғақ болмаса нетті?» деген ой жарқ ете қалды. «Бәсе, қалай есімнен шығып кеткен? «Белің ауырады... ішіңнің ауруы белгілі бір уақыт салып, қайталанады, барған сайын жиілей түседі» демеп пе еді апам? Толғақ екен ғой! Ой, Алла-ай, өзің жар бола гөр... Алла-ай!»

Соңғы сөзі қатты шығып кетті. Іле-шала жатын бөлмеден тарс-тұрс дыбыс естіліп, күйеуі атып шықты.

- Не болды?!

- Дәрігер шақыр...

- Сен ерте деп ең ғой?

- Ша-а-қы-ыр...

... Көшедегі бірлі-жарым жаяу жүргіншілердің зәресін алып, бажылдап, машиналарды орағытып өтіп, жолды-жолсызбен зулаған «Жедел жәрдем» Қамарды қаланың шығысындағы перзентханаға лезде-ақ алып келді. Бірақ келіншектің босану бөлмесіне жетуі мұң болды: қабылдау бөлмесінде отырған дәрігер келіншек асып-саспай қай жылы туғанын, қашан күйеуге шыққанын, қай әйелдер консультациясында тіркелгенін және дәрігердің қабылдауында соңғы рет қашан болғанын... тәптіштей сұрап, журналына жазып жатыр, жазып жатыр. Сұрақтары таусылар емес тіпті. Жанына батқан аурудан оның сөзінің бірін ұғып, бірін ұқпай, әрі сол жерде босанып қаламын ба деп қорыққан Қамар дір-дір етіп жылап тұрды.

- Ерлі-зайыпты өмірмен қашаннан бастап тұра бастадыңыз? – деп сұрады дәрігер ештеңе болмағандай жайбарақат үнмен әрі Қамардың неге жылап тұрғанын түсінбегендей таңдана қарап. Бұған дейін қанша сабыр сақтап тұрса да тап осы кезде Асылханның төзімі таусылды.

- Қашаннан бастап тұрғанын қайтейін деп едің? Соның бәрін қазір сұрамасаңдар болмай ма? Қандай тасжүрексің өзің! Мына байғұс әзер тұр қиналып, апармайсың ба босандыратын жерге!

- Айғайламаңыз! Мен ерігіп отырғаным жоқ, өз жұмысымды істеп жатырмын.

- Өй, бүйткен жұмыстарыңның әкесін...

- Қане, жігіт, шығып тұрыңыз мына жерден!

У-шуға бірнеше адам жүгіріп келді. «Бөріктінің намысы бір» дегендей, әріптестерінің намысын жыртып, ақ халаттылар Асылханды түтіп жейтін түрлері бар. Әшейінде салмақты, бірақ бір көтерілсе оңайлықпен басылмайтын Асылхан да олардан ыға қойған жоқ – қарқыны бәрін қырып-жойып жіберетіндей. Тар дәлізде әркім өзінікін жөн санап, онысын бір-біріне дәлелдеп, у да шу болып жатқанда, бебеулеткен аурудан жанын қоярға жер таппаған Қамар басы айналып, құлағы шыңылдап, қабырғаға сүйеніп тұрған қалпы сырғып құлап бара жатты...

«А-а-с-ы-ы...» Осынша у-шудың ішінен сыбырлай, жарым-жартылай айтылған өз атын қалай естігені белгісіз, Асылхан ақ халаттыларды кие-жара әйеліне қарай тұра ұмтылып, соңғы сәтте сүйеп қалды.

- Міне, сендердің әңгімелеріңнің нәтижесі!

Дәрігерлер жаңағы кикілжіңнің бәрін дереу ұмытып, өңі боп-боз боп сұлық жатқан әйелді кенет төнген қатерден құтқаруға жанұшыра кірісті.

- Тез! Тез! Каталка әкеліңдер!

- Қоршамаңдар! Ауа өткізіңдер!

- Нашатыр! Нашатыр қайда?

Қамарды санитарлар ұзын дәлізді салдырлатып алып келген каталкаға көтеріп салып жатқанда, бір медбике жүгіріп келіп, оттегі толтырылған жастыққа жалғастырылған маска кигізіп үлгірді. Бір дәрігер жылжып бара жатқан каталкамен қатарласа жүгіріп, тамырын ұстап, екіншісі дереу көзін ашып көріп, қаумалаған ақ халаттылардың бірі сүйреп, бірі тартқан каталка ұзай берді.

Дәліздің тап ортасында селтиіп жалғыз қалған Асылханның бойын әлдебір үрей биледі. Анау ақ халаттылар қаумалап әкетіп бара жатқан Қамар өзінің өмірдегі ең жақын адамы екенін жан-жүрегімен түсінді. Жары енді қайтып келмейтіндей, ақтық жүздесулері осы болғандай күй кешіп, іші удай ашып, жүрек тұсында әлдене үзіліп кеткендей бүгілді де қалды.

- Уайымдама, бәрі жақсы болады...

Дәл қасынан естілген жұмсақ дауысқа басын көтеріп қараған Асылхан қолында шелегі мен шүберегі бар, айналасын әжім торлаған қоңырқай көздерінен мейірім төгілген әйелдің өзіне жымия қарап тұрғанын көрді. Өмірдің талай өткелінен өткен ана бүк түсіп отырған жас жігіттің келіншегі үшін соншалық уайымдап отырғанына іші жылып, оның жүрелеп отыра кеткені әлсіздігін емес, ерлі-зайыптылар арасында бір-бірін аялаған, қадірлеген нәзік сезімнің бар екендігін білдіретінін бірден түсінді. Мұның көз алдында болып жатқан аласапыран тірліктен ештеңе ұқпай, дүрлігіп жүрген дәрігерлермен қалай тілдесуді де білмей дал болған түрін көріп, аяп кетті-ау деймін, таяп келіп арқасынан қақты. «Уайымдама, балам, сәл шыдасаң, мына сапырылыстың бәрі де артта қалады. Осы жерден үшеу боп шығасыңдар әлі. Тек Жаратқан иемнің көзі оң болғай де. Тұра ғой, мына жерді сүртіп алайын.»

Орнынан ілби көтеріліп, есікке қарай беттеген Асылхан еден жуып жүрген ананың: «Адамнан адамның шығуы оңай болып па? Міне, осылай қиналады әйел байғұс. Соны біле бермейді, әйелдің қадіріне жете бермейді ғой кейбір пақырлар...» деп күңкілдеп бара жатқанын естіді. Көз алдына дәрігерлер қаумалаған каталкада боп-боз боп жатқан Қамар елестеп, жүрегі шым ете қалды. «Халі не күйде екен?»

* * *

Палатада алты әйел жатыр екен. Медбикенің сүйеуімен, тізесі дір-дір етіп, есіктен кіре берген Қамардың алдынан шыққан мығым денелі, аяқ-қолы балғадай келіншек мұны көріп жарқылдай сөйледі:

- О-о, міне, енді түгенделдік. Бізде үш ұл, үш қыз боп тұрған, сенікі кім?

- Қыз бала.

- Е, дұрыс бопты. Сен не, ұл күтіп жүр ме едің – көңілсізсің ғой?

Қамар басын шайқады. Тап қазір сөйлесуге еш құлқы жоқ еді. Аяғынан әл кетіп, буын-буыны дірілдеп әзер тұрған ол медбике нұсқаған есік жақтағы бос керуетке отыра кетті.

Көңілсіз болар реті бар-ды – бөпесі сегіз айлық болып шала туды. Босандырып алған акушер, тәжірибесіздігінен болар, жүкті әйелдерге консультацияда ашылатын кітапшаға қарап: «Ой, мамаша, сегіз айлық баланың тірі қалу-қалмауы неғайбыл. Сондықтан әрі қарай не болатыны белгісіз. Бірақ басың жас қой, әлі талай бала туасың» деп қойып қалғаны. Төбесінен жай түскендей болды...

Төсегіне бетін қабырға жаққа беріп, теріс қарап жатты да ішкі дүниесін билеген алай-дүлей сезімге ие бола алмай, көз жасына ерік берді. Бүкіл жан-дүниесі астан-кестен болып, көкірегі удай ашып, әлдебір қара күш аяусыз сығымдап жатқандай тынысы тарылды. Дем жетпей, жүрегі қысылып бара жатса да басына бүркеп алған көрпесін ашпай, ащы даусы шығып кетпес үшін аузын жастықпен тұмшалап, әбден сілесі қатқанша жылады. Арада біраз уақыт өткен соң ғана буын-буыны ұйып, әлі құрып, көзі ілініп бара жатты.

Жаңа келген келіншектің көрпе астында солқ-солқ етіп жылап жатқанын палатадағылар әркім өзінше жорып, бір-біріне үнсіз қарасып отырып қалды.

«Баласы аман ба екен байғұстың?» деп ойлады үшінші сәбиін дүниеге әкеліп жатқан Гүлжан.

Өзінің екінші ұлды дүниеге әкелгеніне марқайып, басқаларға шекесінен қарап жүрген Нағима: «Ұл тумадым деп жылап жатқан шығар» деп түйді.

«Бұл да мен сияқты күйеусіз туған ғой...» Қарсы керуетте жатқан Күләштің ойына өзінің мүшкіл жайы түсіп, іші бордай үгітіліп бара жатты.

Өзінің көрікті екенін білетін Диляра әдетімен айнаға қарап, кекілін біресе көзіне түсіре тарап, біресе кері қайырып отырған, солқ-солқ етіп жатқан келіншек жаққа қарап, басын шайқады: «Тууын туып ап, жылағаны несі?

Өйтіп не шешпекші?»

Люба әдетінше ұйықтап жатқан, палатаға жаңа тұрғынның келгенін білген де жоқ.

Төр жақ төсектегі Сәуле «Босанған кездегі стресс қой, жылап алғаны да дұрыс» деп ой түйіп, Қамарға қарай беттей берген Гүлжанды ымдап тоқтатты.

Түні бойы ұйықтамаған, оның үстіне акушердің түйеден түскендей сөздерінен жаны шошынып, әбден жылаған Қамар шаршап қалыпты. Оны ұйқысынан бұрын-соңды естіп көрмеген бір әуен оятты. Сонау алыстан басталып, бірте-бірте үдей түскен, едені кедір-бұдырлы дәлізбен дүрсілдей айналған дөңгелектер дыбысымен қоса қабаттаса естілген жұмбақ әуенге құлақ түріп, сол сәтте әбігерлене қалған қасындағыларға сұраулы жүзбен қарады. Әйелдердің жүздеріне шуақ тұнып, еріндеріне мейірлі жымиыс үйіріліп, төсектеріне жайғаса отыра бастағанынан бұл – олардың асыға күтіп отырған әуені екенін ұқты.

Сиқырлы әуен бойын еліттіріп, орнынан қалай атып тұрғанын, төсегіне жайғасып отырғанын байқамай да қалды. Жақындаған сайын Қамардың тұлабойын шымырлатып, жүрегін атқақтата соқтырған ғажайып әуен – емізуге әкеле жатқан нәрестелердің жамырай айтқан іңгәсі еді. Сырғыма төсекке қатарластыра жатқызылған бөбектер өздерінің бар талап-тілектерін: қарны ашқанын, шөлдегенін, жайсыз жатқанын, орауы денесіне батқанын, жөргегі ылғалданып қалғанын... білдіру үшін аналарына шағынып, шулап жылап келе жатты: іңгә-ә... іңгә-ә... іңгә-ә...

Палатаның есігі сарт етіп ашылып, дік-дік басқан медбике балаларды аналарына тарата бастады. Оның екі баланы екі қарына салып алып ұстайтынына Қамар таңдана қарады. «Абайламаса, баланың басын есіктің жақтауына соғып алуы да мүмкін-ау» деген ой зәресін ұшырып, тіпті «балаларды бір-бірден әкелсеңізші» дегісі келіп те оқталды. Медбике палатаға кіріп-шыққан сайын оған еміне қарап отырған жас ана оның төртінші кіргенде тіп-титтей түйіншекті алақанына салып әкеле жатқанын көріп, жүрегі лүпілдей жөнелді. Медбике бұған еңкейіп жадырай сөйледі: «Міне, сіздің сұлуыңыз!»

Тұла бойы қалтырай сәбиіне қарай қос қолын созған Қамардың алдына титтей түйіншекті еппен жатқызған медбике тағы да күлімдей тіл қатты: «Кіп-кішкентай өзі, алақанға сыйып кетеді. Жылауды да білмейді... шала туған ғой... Сіз бірақ уайымдамаңыз, жақсылап емсе, күтімі болса, тез-ақ қатарластарын қуып жетеді... емізе беріңіз...»

Бірақ бөпесі ол жолы мәмесін ембеді.

Келесі жолы да сөйтті. Тіпті көзін де ашқан жоқ. Медбике оның мұрнын қысып, біраз жұлмалап еді, бөпесі бет-аузын бүрістіріп, кемсең-кемсең етті – бала мысық сияқтынап, әлсіз пырс-пырс еткені болмаса, тіпті даусы да шыққан жоқ. Оның аянышты түрін көргенде Қамардың жаны шығып кете жаздап: «Жарайды, жарайды, оянар өзі, жылатпаңызшы» деп безектеп медбикеге жалынды.

Бұл кезде сәнқой Диляра қасында жатқан баласының іңгәлағанын естімегендей бір нүктеге безірейе қарап отыр еді. Медбикенің «балаңызды емізбейсіз бе?» дегенін жақтырмағандай кекірейе көз тастап, кекілін сілкіп, басын шайқады. Түкке түсінбей аңтарылып қалған әйелдерді де, көзін жыпылықтатып тұрған медбикені де таңқалдырып: «Екінші рет әкелмеңіз.

Емізбеймін!» деді нығыздай сөйлеп.

- Сонда не? Балаңыздан бас тартасыз ба? – деді медбике сыбырлай сөйлеп.

- Неге бас тартам? Просто емізбеймін... Искусственник болады...

Палатадан атыла сыртқа шыққан медбике іле дәрігерді ертіп әкелді. Диляра оған да жаңағы сөздерін қайталады.

- Шырағым-ау, балаңның қарны ашып жатыр ғой, қазір емізші...

- Қалай түсінбейсіздер? Емізбеймін дедім ғой. Қарны ашса, сүт берерсіздер.

- Тап қазір дайын сүт жоқ. Әйелдерден жинап алғанша, оны қайнатып, суытқанша қанша уақыт өтеді? Соған дейін шырылдатып қоясың ба балаңды?

Диляра естімегендей сыңай танытты. Бет-жүзінен аяушылық білінген жоқ.

- Мұндай да сұмдық болады екен... Енді қайттік?..

Палатадағылар оқыс жайдан естерін жия алмай қалған болулары керек, ешкім ләм-мим демеді. Дәрігердің таусыла сөйлегені әсер етті ме, әлде нәрестенің шырылдаған үнін тыңдап отыра беруге төзімі жетпеді ме, кенет Күләш батылсыздау тіл қатты:

- Баланы бүгін мен емізіп берейін...

Дәрігер оған бір, Диляраға бір қарап, сәл бөгелді. «Бәлкім, аналық қызғанышы оянар, сәбиін бермес» деген үміті де жоқ емес еді. Бірақ Диляраның иығын қиқаң еткізгенінен ол үмітінің ақталмасын түсініп, күрсінді де, сәбиді Күләштің қолына ұстатты.

«Құдай-ай, сақтай гөр! Не деген қатыгездік! – деп ойлады Қамар қасында пысылдап жатқан бөпесіне елжірей қарап. – Өз баласын емізбеймін дегені несі? Балапаным аман болса, қанша қаласа да емізе берер едім...»

Оқыс оқиға перзентханаға лезде тарап кетті. Келесі күні бөлім меңгерушісі, бас дәрігер кезек-кезек келіп ақылдарын айтты, бірақ бәрі де зая кетті – көркем келіншек айтқанынан қайтпай қойды. Оқиғаның төтеншелігін ескеріп, келесі емізу кезінде дәрігер палатаға Диляраның күйеуін де кіргізді. Әскери киім киген жас жігіт келіншегінің алдына тізерлеп отырып, баланы емізші деп, өлердегі сөзін айтып жалынса да, оның сұлу өңі жылымай қойды. «Сен ұл туып берсең болды, өзім бағам, өзім күтем» дегенсің», - деді сосын күйеуінің сөзін есіне салып. «Бағамын. Екеуіңді де бағамын. Тек емізіп отырсаң болды» деді күйеуі. «Жоқ, – деді келіншек көзі суық жарқылдап, - бала емізсем мүсінім бұзылады. Жүр дейсің ғой маған буылтық-буылтық боп! Емізбеймін! Сөз бітті!»

Шырылдаған баласын қолына алып, алақ-жұлақ етіп тұрған жас әкені әйелдер аяп кетті: біреуі көзін сығып алса, екіншісі тап өзі кінәлідей көзімен жер шұқыды. Бір кезде Күләштің: «Әкеліңіз, мен емізіп берейін...» деген бәсең үні шыққанда иықтарынан жүк түскендей «уһ» десті.

Жас әке баласын Күләштің қолына ұстатып, өзі төсектің қасына тізерлеп отыра кетті. Енді бір сәтте ұлының тынышталып, алаңсыз ұйықтап кеткенін көріп, әйеліне бұрылып қарамастан палатадан нық басып шығып кетті де содан қайтып оралған жоқ... Келесі күндері де анасы бұрылмай қойған баланы аяп, Күләш әдетінше емізіп жүрді.

Ал Қамардың бөпесі сол қалпы – не ембейді, не жыламайды, бір уыс болып жатады да қояды. Кеше жас ана бөпесін қолына алып «жаным-ау, тым болмаса даусыңды шығаршы» деп әбден жылады. Палатадағы әйелдер де бұлардың жағдайынан хабардар болып қалған, сондықтан баласын баурына басып, ебіл-дебілі шығып жылап отырған келіншекке аяй қарап, үнсіз күрсіністі. Күн өткен сайын Қамардың бойын билеген «япырай, жағдайымыз қалай болар екен?» деген қорқыныш үдей түсіп, түнемелікке көз ілмей, жаратушыға жалбарынып жылап жүрді.

Неше күн бойы бөпесінің жай-күйінен жаңалық күтумен шаршаған Қамар таңертеңгі емізу алдында селқос отырған. Кедір-бұдыр еденді дүрсілтеткен дөңгелектер дыбысы естілгенде де әдеттегідей дайындала бастаған жоқ. Тек «іңгәлаған» сиқырлы әуеннің арасынан бір жұмбақ дыбыс естілгенде... селт ете қалған... емізуге әкеле жатқан бөбектердің жамырай айтқан «іңгәсі» әлсіз ғана шыққан «и-у», «и-у» деген түсініксіз дыбысты көміп кетіп жатты. Қамар ұшып кете жаздап, бар ынтасымен дәлізге құлақ түрді. Дөңгелектер дүрсілі жақындаған сайын «и-у», «и-у» деген жұмбақ дыбыс та анық естіле бастады. «Менің қызым!» деді бір кезде ол жүзі жайнап.

Сөйткенше болған жоқ, есік тарс ашылып, медбике кіріп келді – қолындағы «и-у», «и-у» деп шиқ-шиқ еткен түйіншекті Қамарға ұсына беріп, «ту-у, бұл сұлу бір жыламайды екен, ал жыласа тоқтамайды екен» деп жадырай күлді.

Қамар қызыл иегі көріне «и-у», «и-у» деп бой бермей шиқылдап жатқан кішкентайын қолына алып, «Құп-құйттай қара тышқаным-ау сол, шиқ-шиқ еткен даусыңнан айналдым сенің... – деп жылап жіберді. – Сен аман қалады екенсің!»

- Әрине, аман қалады!

- Ең сұлу, ең ақылды қыз болады әлі...

- Шала туғандар бір жерді тесіп шығады... – деп, неше күннен бері Қамарды аяп жүрген палатадағы әйелдер жамырай қостай жөнелді...

Ал бұларға күлімсірей қарап тұрған медбике қыз аузын бұртитып, Қамарға өкпелей тіл қатты:

- Түу, тәте, сұп-сұлу қызды «қара тышқан» дегеніңіз не? Әдемі бір атпен атамайсыз ба?

- Қазақ сүйгенін «шұнағым» деген ғой, сіңлім, - деді осы палатадағы жасы үлкенірек әйел Гүлжан. Сосын Қамарға бұрылып: Ат ойластырып па едіңдер?

– деп сұрады.

- Әрине. Асыл тастай жарқырап, жан-жағына сәулесін шашып жүрсін деп, қыз болса атын «Меруерт» қоямыз деп келіскенбіз...

- Меруерт! Әдемі есім!

- Теңіздің ең тереңінен алынатын асыл тас қой!

- Ортасының сәні болсын! Көрген көзді қуантсын!

Палатадағылар шын тілектестігін білдіріп, жүрекжарды тілектерін айтып жатқанда кішкентай Меруерт алғаш рет мәмесін емді.

Екі-үш күннен кейін әйелдер бір-бірлеп үйлеріне шыға бастады. Әуелі үйдегі екі баласына алаңдаумен жүрген Гүлжан кетті. Екінші ұлын көтеріп шыққан Нағиманың құшағын гүлге толтырған күйеуі баласын ала салып, машинаға барып отырып алғанына әйелдер терезеден қарап, мәз болысты. Сосын Сәуленің туыс-туғандары келіп улап-шулап, шампан атып, шығарып алып кетті. Терезеден қарағыштап жүрген Диляра күйеуінің машинасын көріп, дәлізге жүгіріп шығып еді... ол бұл жаққа мойнын да бұрмай, бас дәрігер отыратын кабинетке кіріп кетті. Люба да тықыршып жүрген, тәлтіректеп әзер тұрған күйеуін көріп, ашуланып, біраз шықпай отырып алды.

Сәлден кейін кезекші дәрігер келіп Күләшті ертіп әкетті. Сол жерде сөмкесінен қос-қостан алған бала орайтын көрпені, жаялықтар мен жөргектерді шығарып жатып, әскери жігіт күтпеген ұсыныс жасады: «Мен сіздің жағдайыңызға қанықпын, өтінемін, бізбен бірге тұра тұрыңызшы, барлық жағдайыңызды жасаймын, тек баламды емізсеңіз болды». Мұндайды күтпеген Күләш не дерін білмей, бар болғаны солқылдап жылай берді. Бас дәрігердің «Тым болмаса, балаға күтуші тапқанша емізе тұр. Өзіңнің де әзірге барар жерің жоқ қой» деген уәжінен кейін көз жасын сүртіп, басын изеді.

Палатадағылардың ең соңында қалған Қамар үйіне шыққанша асығып, күйеуі келгенше терезеге жүз барған шығар. «Неменеге кешігіп жатыр?» деп іштей ренжіп те қойды жол қарап тұрып. Бір қолында үлкен қоңыр сөмкесі, бір қолында қызғалдақ гүлі бар Асылханды және оның ізін ала қорабы қызғылт жіппен байланған тортты көтеріп, баяу басып келе жатқан анасын көргенде жүрегі шым ете қалды: «Апам келген екен ғой!»

Киім ауыстыратын бөлмеге сөмкені кіргізген Асылхан Любаның баласы мен өзінің қызы қатар жатқан үстелге мойнын созып қарап үлгірді. Сыртқа шыққан соң анда-санда енесіне еркелеп, қалжыңдап сөйлейтін әдетімен: «Апа, екі баланы киіндіріп жатыр, біреуі қап-қара. Масқара болғанда бізге соны беріп жіберетін шығар...» деп күле сөйлегенін іштегі Қамар естіп, жымиып қойды. «Өзі бір әппақ адамдай сөйлеуін қарашы...»

Бұлар бөпелерін көтеріп, перзентхана ауласынан шыға бергенде мұнда балаларды емізуге әкелетін уақыт таяп қалған-ды: ашық тұрған терезелерден жамырай шыққан «ің-гә, ің-гәні» естігенде жас ананың көкірегі иіп қоя берді. Сиқырлы әуенге елти құлақ түріп, өмірдің таусылмас жыры айтылып жатқан қасиетті мекен – перзентханаға қимастықпен қараған Қамар жүрісін баяулатып, сәл-пәл бөгелді. Осынау ауладан ешқандай ұлы музыкамен салыстыруға келмейтін сиқырлы әуенді – перзентхана жырын жүрегіне мәңгі ұялатып әкетіп бара жатқанын, сол әуенді сағынып, бұл мекенге әлі де талай ораларын ұқты.

Жүрегін шаттық кернеп, жалма-жан қызының бетіндегі бүркеуін ашып еді, ол ернін бүлкілдете сорып, сәл жымиған қалпы алаңсыз ұйықтап жатыр екен...