Ерболат Қуатбек. Сіз білмейтін Шекспир

Тағы да Шекспир хақында. Естеріңізде болса, «Шекспир ақын болмаған» атты мақалада «Уильям Шекспир кім?» деген сұраққа жауап іздеген болатынбыз. «Гамлет», «Макбет», «Ромео мен Джульетта» сынды жауһар туындыларды Шекспир емес, Френсис Бэкон жазған деген болжам айттық. Шекспир ортанқол әртістердің бірі болған деген тұжырымға келдік. Дегенмен Шекспирге телитін бірнеше тұлғаның есімі айтылған болатын. Оксфорд, Дерби немесе Марло болуы мүмкін дедік. Тағы да бір нұсқасы бар. Өткенде Майкл Харттың 2000 жылы Мәскеу қаласының «Вече» баспасынан шыққан «Сто великих людей» атты еңбегін оқып отырып, Шекспирге қатысты бір қызық мәліметке тап болдық. «Юлий Цезарь», «Отелло», «Король Лир», 154 сонеттің авторы Бэкон емес, Оксфорд та емес, Дерби де емес, Эдуард де Вер екен. Қызық.

Эдуард де Вер – Оксфордтың он жетінші графы болған адам. Майкл Харттың: «Шекспир – Эдуар де Вер болуы мүмкін», – деуінің басты себебі – пьесада болған оқиғаның барлығы де Вердің өмірімен байланысты. Ал ақынның басты кейіпкері өзі болатыны барлығымызға аян. Автордың Эдуард де Верге тоқталуы сондықтан. Дәлел ме? Даяр.

Эдуард де Вер 1550 жылы ақсүйектердің отбасында дүниеге келген. Әкесі – Оксфордтың он алтыншы графы. Ол бала кезінен лордқа тән барлық өнерді игерді. Атқа міну, саятшылық, әскери өнер, музыка және би. Сонымен қатар француз, латын тілдерін жетік меңгерген. Енді мынаған қараңыз: Эдуард он екі жасында әкесінен айырылады. Анасы екінші рет тұрмысқа шығады. Сол жылы де Вер қызметкерлерінің бірін абайсызда өлтіріп алады. Ал дәл осындай жағдайлар «Гамлет» туындысында кездеседі. Шығарма желісі бойынша, Гамлет әкесінен айырылады. Әкесінің аруағымен тілдесіп, оны кім өлтіргенін біледі. Тағы бір сюжетінде Гамлет Полонийді абайсызда өлтіріп алатыны бар емес пе?..Бұндай ұқсастықтар бірнеше шығармада кездеседі. Мысалы, «Отелло», «Қысқы ертегі» шығармаларында кінәсіз әйелін айыптаған күйеудің бейнесі көп ұшырасады. Эдуард де Вердің өміріне қарап отырсаңыз, бұндай жағдай басынан өткен. Эдуард де Вер өзінің қамқоршысы болған Уильям Сесилдің қызы Аннаға үйленеді. Сегіз айдан кейін бала дүниеге келген. Аннаға күдіктенген күйеуі: «Маған адал бола алмадың», – деп кетіп қалады. Бірақ бес жылдан кейін айыбын қайтып алады. Осы бес жыл аралығында Эдуард де Вер жай жүрмеген, әрине. Сарай ханымымен жақындығы болған екен. Сарай ханымы де Верден жүкті болып қалады. Мұны білген Елизавета І патшайым қаһарланып, де Верді Тауэр түрмесіне отырғызады. Бірнеше айдан кейін оны абақтыдан босатады. Бірақ әлгі ханымның досы де Верді бас салып, жарақаттап кетеді. Ал бұл жағдай «Ромео мен Джульеттаның» сюжетіне ұқсас.

Әрі қарай. Біз Эдуард де Вердің жас кезінде пьеса және өлең жазғанын білеміз. Пьесалары жоғалып кеткенмен, өлеңдері сақталған екен. Содан бері өз атынан ешбір шығармасын жарияламаған. Және ол кезде ақсүйектер үшін шығармашылықпен айналысу өз-өзін төмендетумен бірдей болғанын айттық алдыңғы мақалада. Ал Уильям Шекспир алғашқы шығармасын («Тит Андроник») 1590 жылы жазған. Уильям Шекспир 1564 жылы дүниеге келген. Демек, 26 жасында жазған болды ғой. Егер Френсис Бэкон десек, онда ол 29 жасында жазған болып шығады. Ал Эдуард де Вер 1550 жылы дүниеге келсе, сонда ол 40 жасында жазған. Енді бағамдай беріңіз. Абай қырық жасында өлең жаза бастады деген түсінік бар бізде. Бірақ Абай одан ертерек Көкбайдың атынан жазғанын бірі білсе, бірі біле бермейді. Шекспирдің жағдайы дәл солай болды ғой онда? Ол 1604 жылы 54 жасында (Абайдың жасында) дертке шалдығып, қайтыс болады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ: Ерболат Қуатбек. Шекспир ақын болмаған

Майкл Харттың пайымдауынша, Уильям Шекспирдің Эдуард де Вер болуының бірнеше себебі бар: біріншіден, ол білімді адам болған. Екіншіден, ақсүйек, сарай өмірі мен ол жерде болған барлық оқиғаның куәгері. Үшіншіден, шығармашылықпен айналысатын уақыты жеткілікті болған.

Өз атын елден жасырғандығының тағы да бірнеше себебі бар: біріншісін айттық. Екіншісі, де Вер кейіпкерлерінің барлығы – сарай адамдары. Егер де ол өз атынан жария ететін болса, онда сарай адамдары оны «жеп» қоймай ма? Міне, ол осыдан қашты.

Майкл Харттың Шекспир туралы ойлары осындай. Бірақ мынадай заңды сұрақ туындайды. Егер Эдуард де Вер 1604 жылы қайтыс болса, «Король Лир» пьесасын кім жазды? Өйткені «Король Лир» пьесасы 1605 жылы жазылған. Ал 1606 жылы туған «Макбет» пьесасын кім жазды? Автор осыны ескермеген екен. Майкл Харт сонымен қатар Уильям Шекспирдің (ортанқол әртіс) өмірбаянына тоқтала кетіп, оның 1612 жылы кенеттен шығармашылықты тастап кеткенін айтады. Сонда 1613-1914 жылдар аралығында жазылған «Два знатных родича» комедиясын кім жазды? Барлығы бұлыңғыр. Ал Френсис Бэкон 1626 жылы дүниеден өткен. Пайымдап көріңіз.