Ыбырай Алтынсарин. Тазша бала

Суреттегі мына бір балақанның есімі Алина Хаманова. Астана қаласындағы 31-ші мектеп-гимназияның 5 «ж» сынып оқушысы. Бұл балақай Ыбырай Алтынсарин бабасының «Тазша бала» деген ертегісін кирилицадан латын қарпіне аударып көшіріп шыққан екен. Әлбетте ұстазы – «Қазақ тілі» пәнінің мұғалимасы Гүлмира Садықованың жетекшілігімен. «Рухани жаңғыру» деген осы емес пе. Балақанға бақ тілейміз!

Adebiportal.kz

Ertede bir shal men kempir bolypty. Olardyń úsh balasy, bes eshkisi bar eken. Bir kúni úlken balasy basqa jerden paıda kásip qylýǵa talap etip, ózine tıgen enshi eshkisin soıyp alyp, etinen kempir men shalǵa bir túıir de bermesten, arqalap ketipti. Kele jatsa bir ónershi baıdikine keledi. Bul baıǵa óner úırenýge ol jigit jaldanypty. О́nershi baı bek qatty jaýyz adam eken, ol jaldanǵan jigitti bir sandyqqa salyp qoıyp, ashtan óltiripti. Úıinde qalǵan ortanshy balasy, buda óner úırenbekke talap etip, olda aǵasynyn ketken jolymen ketip, olda ónershi baıǵa kelip jaldanypty. О́nershi baı ony da aǵasynsha ashtan óltiripti. Úshinishi uly Tazsha bala, o da aǵalaryndaı ózine tıgen enshi eshkisin soıyp alyp, jarty etin áke-sheshesine berip, olardan ruqsat alyp, arqalap ketipti. Kele jatур bir qora qoıǵa ushyrapty. Bul qora qoıdyn qoıshysyna jolyǵyp surasa,bul qoılar ónershi baıdiki eken. Ol Tazshadan suraıdy;

-Balam, qaıda barasyn?-dep.

Tazsha bala jaýap beredi;

-О́ner úırenýge baramyn-dep.

Sonda shal turyp aıtady;

-Balam, ol sózińidi bóten eshkimge aıtpa-dep,- ózine ótirik aıtpa, jatqa bótenderge shynyńdy aıtpa degen-dep. Sonan soń bul balа bul shaldyn aıtqany ras eken dep oılap, ónershi baıǵa barypty. Baıdyn úıine qonyp, erten júreıin dep jatqanda, ónershi baı Tazshadan suraıdy;

-Balam qaıda barasyn, jolyn bolsyn?-dep.

Tazsha bala jaýap beredi;

-Men ózińdeı er balasy joqqa enshiles bala bolamyn-dep.

Sonda ónershi baı aıtady;

-Balam,sen bizdikine qal, maǵan bala bol bizdiń biraq qunan qoıdy soıyp, toı qylyp, asyq jiligin etimen ózin, jep toı, men ózi jolaýshy baramyn-deıdi de, ózi jolyna kete beredi. Bala Tazsha;

-Hosh áke, jaqsy bol!-dep, úıinde qala beripti.

Bul ónershi baıdyń úıinde bir qyzy bar eken. Bul Tazsha balағa aıtady;

-Aǵa, sen asyq jilikten ózin jemeı, keregeniń basyna ilip qoı, sonda bir aq tazy kelip, jilikke umtylar, sonda sen baltamen ol tazyny laqtyryp óltir-dep.

Munan soń Tazsha bala aq qunan qoıdy soıyp, toı qylyp, kórshilerin shaqyryp, asyq jiligin ózi jemeı, qyzdyń aıtqanyn qylyp, keregeniń basyna ilip qoıǵanda, aıtqanyndaı aq tazy kelip etti jilikke umtylǵanda, Tazsha baltamen jiberip qalypty, biraq baltasy tazyǵa tımeı, ıt qashyp qutylyp ketipti. О́nershi baı úıine kelgen soń, Tazsha balanyń mundaı isterdi istegenin bilip, qatty ashý etip, bul ıtty ashtan óltireıin dep sandyqqa salyp qoıypty. Bul baıdyń baǵanaǵy qyzy, ákesi joqta, sandyǵynyń túbin tesip tamaq berip, Tazshany toıdyryp turypty. Birneshe kúnder ótken soń Tazshanyn óz ákesi balalaryn izdep shyǵyp, ónershi baıdikine kelip suraıdy;

-Bir Tazsha degen balam bar edi, sony kórdińiz be?-dep.

О́nershi baı;

-Kógenim joq-dep jaýap beredi.

Bulardyń sóılesip turǵanyn Tazsha úıde sandyqta jatyp estip jatyr edi. Baı álgildei degende, Tazsha;

-Áke, men mundamyn-dep, sandyq ishinen aıqalapty. Balasyn daýsynan tanyp, baıdyń sandyǵynan shyǵaryp alyp, Tazsha bala men ákesi úıine qaıtypty.

Tazsha bala jolaı aıtady;

-Áke, men bir qunan qoı bolaıyn, moınyma jip taǵyp, jetektep baryp bazarǵa jaqsy baǵaǵa sat, biraq jibindi alyp qal-deıdi. Balasy sol jerde aıtqanynsha qara qunan qoı bolady, ákesi moınyna jip taǵyp bazarǵa aparyp satyp, aqshasyn alyp, úıine qaıtady. Ertenińe balasy óz qalpyna túsip, ákesine aıtady;

-Áke, men bir qara joǵa at bolaıyn, meni bazarǵa aparyp sat, pulymdy al, biraq jylbyrymdy alyp qal-depti. Balasy aıtqanynsha at bolyp, ákesi bazarǵa aparyp satyp, jylbyryn alyp, úıine qaıtty. Ertenińe balasy, Tazsha, taǵy óz qalpyna túsip, úıine kelip, ákesine aıtady;

-Áke,men bir jez buıdaly nar-taılaq bolaıyn, sen meni bazarǵa aparyp satta, pulymdy alyp, biraq, buıdamdy alyp qalyp, úıge qaıta der-dedi. Tazsha aıtqanynsha taılaq bolyp, ákesi bazarǵa sataıyn dep jetektep kele jatsa, aldynan baıaǵy ónershi baı shyǵypty. -Maǵan munaý taılaqty sat-dep. Tazshanyń ákesi aıtypty;

-Taılaǵym basy júz tilla-dep.

Sonda ónershi baı bulardyń aılaǵyn bilip, jaman oımen, taılaqty júz tillaǵa satyp alypty da, úıine jetektep kelip, baıaǵy qyzyn shaqyryp alyp, munaý taılaqty ustap tur depti de, ózi úıden pyshaq alyp, taılaqty baýyzdaıyn dep,úıine júgirip ketipti. Qyz ákesinyn jaman nıetin bilip, úıden buda pyshaq ala shyqqan eken, ákesi úıine kirgen kezinde,taılaqtyn buıdasyn pyshaqpen qıyp jiberip, bosatyp qoıa bereipti. О́nershi baı tura salyp úıinen shyǵyp, qashyp bara jatqan taılaqty kórip qýypty. Tazsha sonda túlki bolyp qashypty, ónershi baı tazy bolyp qýypty, ónershi baı jete bergen kezde, Tazsha túlkiden úırek bolyp ushypty, baı sonda qarshyǵa bolyp qýypty. Bir azdan soń, Tazsha bala torǵaı bolyp qashypty, onda baı qyrǵyı bolyp sonyńa túsipti. Onań soń Tazsha torǵaı qalpynda shanyraqqa ushyp kelip qonyp otyrǵanda, baı-qyrǵyı kelip taıana bergende, Tazsha qorqyp, shúberek bolyp jerge túsipti. О́nershi baı onda kisi bolyp, shúberekti qolyna alaıyn degende, Tazsha tary bolyp domalapty.

Onda ónershi baı taýyq bolyp shuqıyn degende, Tazsha mysyq bolypty da, ónershi baıdyń jelkesine minip alyp tistep, tyrnap, zorlyqpen ónershi baıdy óltiripti. Sóıtip,onyń qyzyn ózine alyp, barsha muratyna jetip, zor baı bolip dáuren etipti.

Кирилицадан латын қарпіне тәржімалаған: Алина Хаманова